Over autisme zijn veel opvattingen en vaak hardnekkige misverstanden en vooroordelen. Een daarvan is dat ze geen empathie hebben. Een paar overwegingen. Om empathie te kunnen hebben, moet je belangstelling hebben voor anderen. In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, hebben autistische mensen dit zeker. Wij hebben ook behoefde aan verbondenheid en vriendschap, alleen uit zich dat soms anders.

Afbeelding van Peter Schmidt via Pixabay

Verschillende soorten empathie

Er zijn verschillende soorten empathie. Meevoelen met iemands gevoelens. Affectieve empathie, dus meevoelen en cognitieve empathie, dus inzicht hebben in de beweegredenen van anderen. Het is bekend dat autisten moeite hebben met sociaal gedoe, ongeschreven sociale regels en niet altijd beseffen wat de ander beweegt. Dan weten we ook niet hoe we adequaat kunnen reageren. Omdat we meer tijd nodig hebben om informatie te verwerken, waar ook het herkennen van emoties onder valt, reageren we soms vertraagd.

Vertraagde reactie

Soms beleven de situatie pas achteraf bewust, komen bij ons de emoties achteraf.
Tel daarbij op dat alle indrukken, ook geluiden en beelden die niets met de andere persoon te maken, ongefilterd binnenkomen. Zo kan ik ‘afgeleid’ worden door een huilende baby op de achtergrond. Dat voelt dan veel urgenter dan het gesprek dat ik voerde. Tegelijk kan ik me maar op een situatie tegelijk concentreren. Waar bij de meeste men-sen achtergrondgeluiden niet eens horen.
Daarbij moeten we op verschillende signalen van de gesprekspartner letten: De gezichtsuitdrukking, stem en wat hij probeert over te brengen.
In een rustige omgeving zal een gesprek beter lopen dan in een chaotische omgeving waar van alles gebeurt. Als er een overload een informatie is, wat we ervaren als chaos, kunnen we ons afsluiten. Uit zelfbescherming of omdat we vastlopen. Zeker als neurotypische mensen hun gevoelens (vaak in de vorm van een verwijt) over ons uitstorten. We kunnen ons dan zo overrompeld voelen door de heftigheid van de emoties, dat we ons afsluiten en oogcontact vermijden.
Dat heeft niets te maken met emotionele blindheid, maar veelal met informatieverwerking. We hebben geen gebrek aan empathie, maar raken empathisch ontregeld.

Overspoeld

Afbeelding van David Mark via Pixabay

We kunnen ook overspoeld raken door het verdriet van een geliefde, zonder dat ons iets verweten wordt. Zoals kleine kinderen van streek kunnen raken als mama verdriet of pijn heeft. Op een manier reageren die de ander nodig heeft, is soms een ‘ding’. Ik kan soms blokkeren.
Autisten zijn zich trouwens vaak maak al te bewust van sociale druk en verwachtingen, juist omdat ze vaak te horen krijgen dat ze tekortschieten. Sociaal wenselijk reageren lukt niet altijd even goed.
Wat heeft de ander nodig? Wil die een arm om zich heen, of juist met rust gelaten worden. Of een kop thee? Of een goede film als afleiding?
Gelukkig hoeven we niet alles te raden. We hoeven niet voor een ander te denken, maar kunnen vragen wat de ander nodig heeft. Als de ander ons inderdaad in vertrouwen neemt over wat hem dwars zit.

De situatie moet wel duidelijk zijn, om je in te kunnen leven. Als het op iets lijkt wat je zelf hebt meegemaakt, zal dit makkelijker gaan dan iets totaal nieuws.
Het wordt ingewikkeld als de ander zijn emoties niet laat zien. Bijvoorbeeld een vrolijk gezicht opzet als die eigenlijk verdrietig is. Of boos uitvallen terwijl hij eigenlijk bang of ongerust is. We kunnen dan aan ons waarneming twijfelen.
Ik heb soms het verwijt gekregen dat ik ongevoelig ben, of dat mijn gevoelens niet belangrijker zijn dan die van een ander, als ik wel mijn tranen liet lopen op een moment dat dit ongepast was.
In werkelijkheid ben ik eerder overgevoelig dan ongevoelig voor de emoties van anderen.
Onbegrip kan ook wederzijds zijn.

Het perspectief van de ander

De autist kan zich soms moeilijk verplaatsen in het perspectief van de ander, maar andersom kan de ander zich evengoed moeizaam inleven. Als we allemaal duidelijk communiceren en eerlijk zijn over wat we voelen, kan het leven toch veel eenvoudiger zijn?
Zeg wat je van me nodig hebt.
Het idee dat autisten zich niet kunnen inleven, moet nodig worden herzien. Gelukkig gebeurt dit al. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat autistische personen goed scoren als het gaat om emotionele empathie (meevoelen) en gemiddeld tot zwak op basis van cognitieve empathie.
(Bron: Psychologiemagazine en Universiteit Leiden)

Verouderde modellen

Toch zijn er nog steeds vooraanstaande experts en wetenschappers die vasthouden aan het starre idee dat autistische mensen zich niet kunnen inleven in anderen.
Ze houden bijvoorbeeld vast een de Theorie of Mind. Of het idee dat autisten een ‘extreem mannelijk brein hebben’. Zouden autistische mensen vooral analytisch denken en menselijke interactie zien als een wiskundig vraagstuk. Wat voor de meesten ‘vanzelf’, op gevoel gaat, daar moeten wij hard over nadenken.
Laat ik nu net niet heel goed zijn in wiskunde. Ook niet heel slecht trouwens.
Waarom worden er veel vaker mannen dan vrouwen gediagnosticeerd met autisme? Is dat omdat het daadwerkelijk meer voorkomt bij mannen, of omdat het slechter herkend wordt bij vrouwen?
Of zoals Bianca Toeps stelt in haar boek Maar je ziet er helemaal niet autistisch uit: ‘Zijn vrouwen beter in camoufleren van hun autisme, of zijn de gevolgen groter als ze dit niet doen?’
Nog een opvatting is dat autisten egocentrisch zijn, alleen op zichzelf gericht zijn en andere mensen zien als een stuk gereedschap om hun doelen te bereiken. En het is vaak al moeilijk genoeg om ergens hulp bij te vragen. Weer een ander beeld is dat autisten niet zozeer ongevoelig zijn maar vooral angstig en onzeker. Een soort schuwe konijnen.

Niet voor een ander invullen

Idd is het moeilijk om mensen hun beweegredenen te doorgronden. Gelukkig hoeft dat ook niet. Het lijkt me niet wenselijk om voor een ander in te gaan vullen, zonder te checken wat de ander wil of bedoelt.
Als ik een boek lees is het voor mij meestal niet moeilijk om me te verplaatsen in de hoofdpersoon, omdat de wereld vanuit diens perspectief beleef. Anders is het als ik van buitenaf iemands doen en laten zie. Ik verwacht ook niet dat onbekenden mij begrijpen.
Net als bij de algemene bevolking, zijn er mensen die meer of minder empathisch zijn. Er zijn grote verschillen tussen mensen als het gaat om empathie. Zowel binnen de autistische populatie als de algehele bevolking. Maar over een hele bevolkingsgroep zeggen of schrijven dat ze geen empathie hebben, doet niet alleen pijn, maar kan ook nare consequenties hebben. Bijvoorbeeld dat we niet gewenst zijn binnen beroepen of taken waarbij inlevingsvermogen nodig is. Als je wordt uitgesloten van sociale of verzorgende beroepen, terwijl je juist niet goed bent in techniek of systeemdenken en wel in staat bent om mee te voelen en mee te denken? Hoe kun je dan nog werk op je eigen niveau vinden?
Ik heb dit dilemma opgelost door te gaan schrijven, maar ik zou veel meer willen doen.
Er wordt een belangrijk deel van ons mens-zijn ontkend.
We zijn geen Chat-GPT of een kopieermachine.

De meeste mede-autisten die ik ken zijn gevoelig en betrokken. Ze hebben interesse in andere mensen, met wie ze een klik hebben, met of zonder autisme. Daarnaast zijn ze eerlijk, soms op het botte af.
Een jongen met wie ik een paar keer een lezing heb gegeven vertelde dat de hij de juffrouw die gestopt was met roken weer een sigaret op zag steken. Hij vroeg haar: “Ben je gestrest?”
Dat vond zij brutaal. Je zou het ook als belangstelling kunnen zien.

Complete mensen

Afbeelding van Esther Merbt via Pixabay

Behandel je kind, leerling of client als een compleet mens behept met alle gevoelens en met een intact bewustzijn. Heb wat respect en begrip voor de moeite die ze doen om zich in de ander te verplaatsen en om zich te redden in de maatschappij.
Daarnaast is het geen slecht idee om oordelen eens om te draaien. Een onderzoekster van Centrum Autisme schreef onder andere letterlijk over mij: ‘’Zij bepaalt het contact en de inhoud ervan’.
Zij vond mijn manier van communiceren dwingend, omdat ik mensen op overtuigende wijze betrok bij mijn interesses. Als ik dat rapport teruglees voel ik me net een Kremling.
Maar was zij als onderzoekster niet degene die bepaalde wat er ging gebeuren en hoe het contact moest lopen? Met mij als casus en ook met mijn ouders en leerkrachten?
Autistische mensen, vooral kinderen, worden vooral beoordeeld op hun gedrag, zonder hen te vragen naar hoe zij een situatie ervaren en waarom ze doen wat ze doen. Maar het zijn gewoon mensen, met wie je in gesprek kunt gaan.

Vragen? Mail, SMS of app me gerust.
Een beller is niet sneller! Je kunt alleen bellen om een afspraak te maken.
info@afwijkend-en-toch-zo-gewoon.nl

06-83992975

Kerstactie

Schrijf een onderbouwde review op Bol.com, een online boekhandel of een goedbezochte site als Hebban en krijg Afwijkend en toch zo gewoon cadeau.
Dit geldt ook voor een negatieve review, mits het inhoudelijk is.