Deze gastcolumn is geschreven door Nick Mulder. Ik (Sarah) heb het aangevuld met informatie over ABA.

Opvoeddillema’s

Soms zit je met het opvoeden van je kinderen even klem. Hoe goed je ook kunt communiceren en begrijpen; de driftbui die volgt als je een kind onherroepelijk verbiedt een koelkastmagneetje op te eten zal geen resultaat opleveren, dat magneetje is geen snoepgoed en daarmee uit. Zodra het kind wat ouder is praat je daarover en lach je erom, zo groei je samen mee.

Je kunt zo’n magneetje natuurlijk ook heel groot maken door er een hele reeks gevolgen en trainingen aan te hangen, dan gaat het niet meer over het magneetje maar hoe raar de wereld wordt zodra je trek krijgt in zo’n magneetje. Maar je mag dat magneetje nog steeds niet opeten, beetje een harde grens. Zeker als er vreemde metalen in zitten of zo, dat wordt een medisch traject dat amper uit te leggen valt aan familie en vrienden.

Fors item

Ik kan me de spagaat vrij goed voorstellen en kantel gelijk mijn eigen verhaal omver: als kind at ik geen magneetjes, en als ik een driftbui had was er een koude douche die me dat gedrag erg snel heeft moeten afleren want ik kan me zowel die douche als die driftbuien amper herinneren. Dat valt blijkbaar samen met een gewone ontwikkeling. Maar als ik een groep leerkrachten over me heen zou krijgen die mij gingen leren stilzitten en daar een fors item van gingen maken; dan was je in mijn adhd-brein direct gediskwalificeerd. En als je dan vol zou houden gaf ik ‘koppig’ een lading die een woordenboek aan het twijfelen zou krijgen.

Voor ouders en leerkrachten kan het moeilijk zijn om het wezen van een kind te accepteren, zeker als hij veel karakter en temperament heeft. Vooral als ze geen vat krijgen op het kind, hij niet reageert zoals verwacht. Ze hebben dan al snel de neiging om ‘koppigheid’, de kop in te drukken. (Vergeef me mijn woordspeling).
Ergens is het begrijpelijk. Ouders moeten vele ballen omhooghouden, zowel een baan als een gezin runnen. Leerkrachten moeten een hele klas koters in het gareel houden. 

Een ander type willen maken van je kind

Tiener met een verdrietige blik. Foto komt van de website Flickr.

Toch moeten we beseffen dat een kind dwingen om iemand te zijn die het niet is, een vorm is van manipulatie. Als de druk te groot is, of de repercussies te zwaar, kan het zelfs traumatisch zijn. Kinderen willen hun ouders gelukkig zien, ze zijn grenzeloos loyaal, maar voelen dan hun teleurstelling en afwijzing.

Als mensen een bepaald ‘type’ van me willen maken, iemand die ik niet ben en ook niet wil worden, op straffe van verwijderd worden van school of het stopzetten van begeleiding. Dat gaat verder dan sociaal gedrag aanmoedigen en ongewenst gedrag ontmoedigen.
Klinkt dat absurd? Ja, dat vind ik ook. Toch wordt gedragstherapie soms ingezet als ‘enige’ optie om het kind op school te houden. Het kind moet leren zijn autisme te maskeren.
Maar als je een eigenschap van het kind probeert te onderdrukken, raakt dat dan niet het hele bouwwerk?

Daarbij klinkt het behoorlijk narcistisch om te veronderstellen dat je de persoonlijkheid van een kind naar je hand kunt zetten.

Gedragstherapie

De oplettende lezer weet allang dat ik het in dit artikel niet over cognitieve gedragstherapie heb, welke op zich helpend kan zijn om meer vat te krijgen op zichzelf en gedachten en gevoelens.
Op voorwaarde dat het wel aansluit bij het autistische brein. Zo komt angst niet altijd door valse overtuigingen, maar door overprikkeling of overweldiging.
Het vermijden van sociale situaties komt niet altijd door negatieve overtuigingen, maar heeft te maken met prikkelverwerking.
Er is een wisselwerking tussen gevoelens, gedachten en gedrag. Bij problemen die niet per se door het autisme komen, zoals angst en depressie, kan het helpend zijn. Dit verdient een eigen column. Bedenk dat angst, paniek en/of overprikkeling geen gedrag is, in die zin kun je het ook niet afleren! Je kunt ze wel handvatten geven.

ABA

Dit satirische stuk gaat over ABA. Dat is de afkorting van Applied Behavior Analysis
Dat is een intensieve gedragstherapie die zich specifiek richt op autistisch gedrag verminderen. Het kan gaan om storend gedrag zoals agressie, maar ook om onschuldig gedrag zoals fladderen.
Vaak wil men de kinderen vaardigheden aanleren. In de praktijk komt het veelvuldig voor dat ze dit op een ‘normale’ manier moeten leren, dus zonder stimmen.
Dat is heel wat anders dan grip proberen te krijgen op gevoelens, gedachten en gedrag waarmee iemand zichzelf in de weg zit.

Bij ABA wordt vaak als expliciet doel gesteld om autisme of autistisch gedrag te verminderen.

Veel kinderen moeten gedragstherapie zoals ABA volgen, omdát ze nog niet hun eigen gedrag, gevoelens en overtuigingen kunnen analyseren. Ze zijn er bijvoorbeeld nog te jong voor. Dat is heel zorgelijk. Hoe jonger een kind, hoe minder goed het kan getuigen, bijvoorbeeld hoe hij zich voelt bij de therapeut en bij de therapie.
Vaak probeert men het kind zo normaal mogelijk te laten lijken, er een sociaal wenselijk eenheidsworstje van te maken, dat past in de structuur van de klas. Oefeningen worden eindeloos herhaald. Het kind krijgt dan geen pauze, mag in sommige gevallen niet naar de WC en krijgt geen tussendoortje totdat de opdracht is volbracht.

Goed bedoeld

Dat nieuwe vaardigheden aanleren soms groeipijn kan geven, kan ik best accepteren, maar ik zie de zin niet in van autistische trekken afleren. Het heeft ook niks te maken met vaardigheden aanleren. Wij (spectrummensen) schrikken ons lam van dat enthousiaste gemanipuleer. Zeker als het zogenaamd ‘goed bedoeld’ is, want dat is duidelijk goed voor iemand anders, niet voor mij.

Dat is de standaard reactie en zie daar maar voorbij te komen. Als je mij wilt trainen maak het dan zo aantrekkelijk dat ik het wil. Gooi er trainingen doorheen die anderen niet krijgen en die eigenlijk behoorlijk ok zijn. Mensen in het spectrum zijn vaak systeemdenkers en mij kun je ademloos geboeid krijgen als je me de systemen om ons heen laat zien. Of maak het sociale gedrag dat het allemaal wat makkelijker maakt aanschouwelijk in een game, in een virtuele wereld waarin je kunt verdwalen zonder enige consequentie in de realiteit. Dan ervaar en leer je middels fascinatie; zonder druk en wantrouwen.

Hoe goed bedoeld ook telkens weer, we zien steeds dat er met een minimum aan kennis een maximale invasie wordt ingezet. Wat op zich ook weer iets zegt over de mensen die dat soort plannen maken maar hoe dan ook: Er is prima te leven in het spectrum maar we zijn gewoon iets anders. Graag alleen, heel letterlijk in het communiceren (sorry), lastig om ons te onttrekken aan alle indrukken om ons heen. Maar niet onmogelijk of zo, zeker niet.

En wat ook echt goed helpt is het niet ingewikkelder maken, dank u. Want al die gedragstrainingen veronderstellen volgzaamheid en een meegaand karakter. Sommige autisten hebben dat ook, maar ook zij komen op een gegeven moment toch een harde grens tegen, waarbij ze niet verder kunnen, niet meer kunnen opbrengen wat de therapeut van hen wil.

Als je meent een specialist in spectrumgedrag te zijn, misschien die twee aannames (betreft volgzaamheid) nog eens van dichtbij bekijken en je afvragen in hoeverre die van toepassing zijn op spectrumluitjes. Bij wijze van tip. Maak het leuk, laat ons glimmen. We kunnen bloedsnel denken en begrijpen, maar alleen binnen een wederzijds, levend vertrouwen. Niet vanuit een opgelegde, goed bedoelde (?) methodiek. Dat is absurd.

Natuurlijk moeten er wel gezonde grenzen zijn en aansturing, maar laat het kind zijn wie hij is en help hem zijn talenten en kwaliteiten te ontwikkelen. Daar komt hij verder mee in zijn leven. De specifieke interesses zijn vaak een goede motivatie om iets nieuws te leren.

Een kat leren blaffen

Een kat en een hond Photo by Alexis Chloe on Unsplash

Nu komen we eindelijk tot de kern van de zaak, de titel van de column.

Stel ik wil mijn kat leren blaffen. Ik zet een intensieve training in, met beloningen en straffen. Na een jaar zegt ze nog steeds ‘miauw’. Je kunt een kat willen laten kwispelen, maar bij een kat betekent een zwiepende staart iets heel anders dan bij een hond. Een kat kan niet vertellen als je over zijn grenzen gaat, alleen met gedrag, zoals grommen, blazen en uithalen. Of zich verstoppen.

Een kat leren blaffen -zo werd mij vroeger geheimzinnig toevertrouwd- is trouwens veel eenvoudiger dan het lijkt. Het enige dat je nodig hebt is een kat, een jerrycan benzine en een lucifer. Het resultaat klinkt ongeveer als ‘WOEF’. Ik wierp uiteraard tegen dat de kat waarschijnlijk direct -en vrij luid- zou terugvallen in ingesleten gewoontes, maar volgens mijn informatiebron was dat gegarandeerd van korte duur. Hoe dan ook, de stelling ‘kan je een kat laten blaffen’ werd hiermee bewezen geacht en de meeste toehoorders werden er nog vrolijk van ook. Er schijnt ook een variant te bestaan die een hond aan het mauwen krijgt en dat vergt geduld, een vrieskist en een cirkelzaag. En natuurlijk is een hond een stuk gehoorzamer, zolang er nog wat bevroren hond was kon je MIIIIIIIIIAAAAAAw blijven horen.

Sommigen vinden deze vergelijking wat mank bewegen maar zeg nou zelf, u vond het ook vermakelijk. Want u twijfelt geen seconde aan zowel de vrolijke intentie als het buitengewoon absurde van dit verhaal. En daar heeft u voor zover ik weet gelukkig ook gelijk in.  

Het is dan ook een bekende mop, geen aanbeveling!

Hier kunt u meer feitelijke informatie vinden over ABA

Bronnen:

https://nos.nl/artikel/2476389-ouders-willen-verbod-op-behandeling-om-autistisch-gedrag-af-te-leren

https://nos.nl/artikel/2516504-autismevereniging-raadt-omstreden-behandeling-af-na-nieuw-rapport

Alles over ABA, en waarom het schadelijk is