Het nieuwe schooljaar is weer even begonnen.
Een tijd van wennen aan de nieuwe klas, andere klasgenoten. Je plek vinden. Opnieuw wennen aan het ritme van school, vroeg opstaan (voor leerlingen op het speciaal onderwijs geldt dat nog meer, omdat ze vaak lang onderweg zijn), schoolwerk maken, naar de leerkracht luisteren.
Bij mij duurde het ook weken voordat ik mijn draai weer gevonden had. Vooral wanneer ik als ik een taak af had, meteen door moest naar een andere taak, binnen hetzelfde tijdsblok. Ik had moeite met schakelen, had behoefde aan een pauze.


Dit is slechts een inleiding, het gaat ergens heen.
Jongeren vaardigheden leren die ze nodig hebben om zich te redden in de wereld, daar doen scholen minder aan.
Je kunt erover discussiëren of dit wel de taak is van de school. Mijn speciale school heeft mijn ouders in ieder geval voorgehouden dat ze zouden werken aan zelfredzaamheid, me klaarstomen voor de maatschappij.

Aanmoediging om zelfstandig te leren reizen


Mijn juf in VSO 2 moedigde haar leerlingen die met leerlingenvervoer naar school gingen aan om maar eens om met het openbaar vervoer te reizen.
Dat ging ongeveer zo: “Dan kun je lekker met de bus en hoef je niet meer met je billen in een taxi te gaan zitten.”
Blijkbaar ging ze ervan uit dat haar leerlingen dat gewoon wel even deden, overstappen op het openbaar vervoer. (Vergeef me mijn woordspeling). Dat het dus een keus was om met het busje te blijven gaan.
Ik voelde meteen weerstand, een druk, juist omdat ik dat heel graag wilde leren, met het openbaar vervoer reizen. Alleen niet durfde. Althans niet zonder dat iemand met mij ging oefenen.
Niet dat zij een slechte juf was. Ik had een relatief onbezorgde tijd. Zij zag ook mijn inzet met schooltaken en gaf me daar complimenten. Zij maakte ook grapjes met leerlingen en had gesprekken met hen op een manier die ik het eerste jaar op school zo gemist had.

Cursus zelfstandig leren reizen


Er is een paar jaar later wel een cursus geweest om leerlingen zelfstandig te leren reizen. Ik ben uitgesloten van die cursus omdat bij ons thuis het Persoonsgebonden Budget nog niet rond was. Pas achteraf wist ik dat er zo een cursus is geweest.
Uiteindelijk leerde ik reizen met begeleiding van Liesbeth, een levensloopbegeleidster met veel ervaring.
Mijn hele verhaal ga ik niet weer vertellen, die is te lezen in mijn boek en diverse blogs. Ik wil het nu vooral praktisch houden. Denken in oplossingen.
Wat had ik deze uitleg graag gekregen toen ik zelfstandig wilde leren reizen, maar niet wist hoe. Wat als de bus niet kwam opdagen, of zo de halte voorbijreed? Dat soort verhalen hoorde ik van klasgenoten.
Het is mij, toen ik eenmaal zelfstandig reisde, ook wel eens overkomen, maar ik had ook geleerd dat bijna alle situaties overkomelijk zijn.
Maar uitvallende treinen, storingen en aangepaste dienstregelingen. Voor iemand die het gewend is met om zelf te reizen, is het al frustrerend genoeg, maar iemand die geen ervaring heeft, kan daar op vastlopen.

Druk perron: Photo by Alex Wong on Unsplash

Daarbij zijn er ook nog eens vele prikkels die een aanslag zijn op de zintuigen. Piepende remmen, hard pratende mensen, onoverzichtelijke station, alles en iedereen loopt door elkaar. Naast een onbekende moeten zitten, kan ook stressvol zijn, zeker als je elkaar per ongeluk aanraakt.
Daarom help ik je graag op weg (letterlijk), zodat het reizen vertrouwd, overzichtelijk en veilig voor je wordt.
Op de omstandigheden heb je weinig invloed, maar je kunt wel leren om te handelen.
De informatievoorziening is tegenwoordig wel beter dan vroeger. Er zijn digitale borden en ook via Internet kun je de actuele reis opzoeken.


Stappenplan als je zelf wilt leren reizen.


Eerst bepaal je welke route je wilt leren. Vaak is dat de route naar school of naar stage.
Nodig: Een opgeladen telefoon.
Een reisschema.
Neem iets mee wat helpt om rustig te blijven. Een boek, een spelletje of een een Fidget Toy. Iets wat helpt om kalm en gefocust te blijven.

Fidget Toy Photo by charlesdeluvio on Unsplash

Bijna iedere telefoon heeft tegenwoordig wel een navigator.
Je kunt beginnen met bijvoorbeeld eerst naar het Station of naar de Halte lopen. De trein of bus vinden die je nodig hebt om naar de bestemming te komen. Je hoeft nog niet op te stappen. De eerste mijlpaal is gehaald. Lukt dit zonder problemen, dan kun je een halte op en neer gaan. Daarvoor heb je wel een ticket of OV-chipkaart nodig. Zwart reizen zou ik niet aanraden, omdat dit een boete en veel gedoe op kan leveren. Lukt een trein of bus naar de volgende halte goed, dan is de volgende reizen een rit naar bijvoorbeeld het Centraal Station van de stad waar je heen moet.
Als je last hebt van harde geluiden, zoals mechanisch versterkte omroepen, kun je een koptelefoon opzetten. Het nadeel is dat je dan informatie mist als die omroep te ma-ken heeft met jouw route. Maar meestal is die informatie digitaal ook wel te vinden.
Je kunt een capuchon opzetten. Daarmee demp je geluiden, maar je kunt nog wel horen.
Oordoppen vind ik zelf niet prettig, ik krijg er snel hoofdpijn van en mijn eigen voetstappen hoor ik juist heel luid.


Voor als je klaar bent de hele route af te leggen:

Spreek met iemand of het liefst met een paar mensen af dat je ze kunt bereiken in geval van nood. Als er bijvoorbeeld zo een grote storing is dat je niet op je bestemming kunt komen. Of als je ergens door in paniek raakt.
Wat als je omgeving je aanpraat dat zelfstandig reizen er voor jou niet inzit?
Daar liep ik ook tegenaan in mijn jeugd, waardoor ik pas met 17 jaar begeleiding kreeg om zelfstandig te leren reizen. Voor mij was dit rijkelijk laat. Natuurlijk ben je nooit te oud om te leren en ik heb er de rest van mijn leven plezier van. Omdat ik nog geen ervaring had met zelfstandig leren reizen, kon ik mijn opvoeders moeilijk tegenspreken. Je kunt je ouders of leerkrachten dit stuk laten lezen. Zij mogen me ook vrijblijvend vragen stellen per mail.
Probeer hen ervan te overtuigen dat je het echt graag wil leren. Misschien kun je iemand overtuigen om samen de rit af te leggen.
Er zijn ook Buddy’s die vrijwillig mensen begeleiden, bijvoorbeeld ook om dit soort zaken te leren.
Volg mijn advies niet klakkeloos op, iedereen leert op zijn eigen manier.

Aanbevelingen als je iemand anders zelfstandig wil leren reizen.

Ook interessant: Je eigen puber coachen?

De eerste keren ga je samen op reis, waarbij je eerst alles voordoet. Naarmate hij daaraan toe is, laat je hem steeds meer zelf doen. Denk aan bij de juiste halte uitstappen en uitchecken met de OV-chipkaart.
Het kan zijn dat hij die handelingen veel sneller doorheeft dan je van te voren verwacht, of dat het juist vaker herhaald moet worden. Fouten zijn om van te leren. Maak er dan ook geen probleem zijn. Vaak zijn zij al bang om fouten te maken. Geef een jongere de kans om de vergissing te corrigeren. Neem het niet meteen over, tenzij hij je hulp vraagt of duidelijk vastloopt of in paniek raakt.
Wat ook kan met een directe verbinding is dat iemand hem bij de halte afzet waar voor hem het startpunt is en waar hij uitstapt dat iemand hem ophaalt. Net als met leren fietsen, dat iemand hem opvangt.
Dwing een jongere niet om naast een onbekende te zitten. Als hij liever blijft staan is het ook prima.
Verwacht niet dat hij heel sociaal is. De stappen en handelingen goed doorlopen, zoals de OV-Chipkaart bedienen en bij de juiste halte uitstappen kan al alle aandacht vragen.

OV Go

OV Go kan een handig hulpmiddel zijn. Het is belangrijk dat de jongere al wat ervaring heeft met reizen met het openbaar vervoer, omdat er van te voren een screening is voordat hij de App mag gebruiken.
Het is een hulpmiddel, geen begeleiding. Wat ik heel goed vindt is dat je een hulpdienst kan bellen als je vastloopt tijdens je reis. Als de trein bijvoorbeeld niet rijdt. Ze kunnen helpen een alternatieve route te vinden of vervangend vervoer te regelen.
Over OV Go heb ik ook een artikel geschreven. App om zelfstandig te leren reizen?

Tot slot: Vier samen de mijlpalen.

Niet zozeer als beloning, maar als erkenning.
Bijvoorbeeld de eerste keer samen op pad, de eerste keer dat de jongere zelf de handelingen kan doorlopen en tot slot als hij alleen de reis kan afleggen en de taxi voorgoed kan uitzwaaien.
Mijn begeleidster Liesbeth had bijvoorbeeld een diploma ontworpen met vrolijke afbeeldingen van kopjes thee en taart.
Nadat ik een soort examen had afgelegd, waarbij ik voor het eerst de route alleen aflegde, ontving ze me dolenthousiast.
Lees hier mijn verhaal: Afwijkend en toch zo gewoon
Als ouders is het nog belangrijker om de mijlpalen van je kind te vieren. Waarbij de gedeelde vreugde waardevoller is dan een groot feest. Als je kind heeft laten zien dat hij alleen kan reizen, is het extra belangrijk dat hij nu ook zelf naar school kan en niet toch nog met de taxi moet. Ook niet als er een opzegtermijn is.
Of als er bijvoorbeeld nog geen abonnement is geregeld, dan kan hij met een simpele anonieme OV-chipkaart of bij de automaat een ticket kopen. Het openbaar vervoer is zeker niet ideaal. Soms is de dienstregeling anders dan gepland. Tegelijk geeft het veel vrijheid. Je kunt zelfstandig naar school en vrienden opzoeken. Je bent veel minder afhankelijk van anderen.

Mijn missie is om zoveel mogelijk jongeren te leren zelfstandig reizen.
Ook ik bied aan om jongeren zelfstandig te leren reizen, zoals ik destijds van Liesbeth heb geleerd.
Neem daarvoor contact op.

info@afwijkend-en-toch-zo-gewoon.nl

Ik heb een speciale Frisse Start actie, waarbij je zelf mag bepalen wat je betaalt. Ik wil dat iedereen kan leren zelfstandig reizen, ongeacht de financiële situatie.
Ik kan ook (gratis) advies en voorlichting geven.