Specifieke interesses, daar is veel over te doen. Volgens ons (autisten zelf) dragen ze bij aan ons welbevinden, zingeving en richting in ons leven. Volgens sommige deskundigen en opvoeders is het beperkend en stereotype.
Hun idee is om deze uitingen te minimaliseren of tenminste te regulieren, om de autistische persoon beter te laten meedraaien in de maatschappij.
Beperkte interesses?
Zo kregen mijn ouders het advies om niet mee te gaan in mijn belevingswereld, want daarmee zouden ze afwijkend en ongewenst gedrag voeden. Dat wat de band met mijn vader kenmerkte, dat we overal over konden praten (en het liefst over zaken binnen mijn interessegebied), kwam onder druk te staan.
Dit terwijl ik ook interesse had in wat er in hem leefde. Zijn je passies kunnen delen met anderen, niet het mooiste wat er is? Mijn hart laten spreken.
Niet alleen interesses, maar ook het gesteld zijn op een bepaald persoon en sommige andere mensen liever links laten liggen, werd gezien als een probleem. Je moet immers met iedereen kunnen opschieten. Hetgeen gewone mensen ook niet lukt, uitzonderingen daargelaten.
Waar mijn interesses mij inspireerde, moed gaven in moeilijk tijden, me een doel gaven, bracht het ongewenst ingrijpen in mijn belevingswereld mij juist in een kwetsbare positie. Nu moest ik me zien te redden in een onveilige wereld, terwijl mijn beste gereedschap me werd afgenomen. Voor mij is mijn sterke focus zeker een van de positieve kanten van autisme.
De DSM noemt deze interesses bij voorbaat beperkt (en suggereert daarmee dat het een probleem is). Juist het problematiseren is enorm schadelijk.
Ontwikkelingstrauma
Specifieke interesses worden afgeremd of zelfs afgekapt. Dat kan een ontwikkelingstrauma veroorzaken bij kinderen en jongeren. Hun bijzondere interesses maken die uit van wie zij zijn en geven richting aan hun leven.
Dit stoppen snijdt hun wortels af. In plaats daarvan moeten ze dingen doen zoals anderen het doen. Maar ze zijn nu eenmaal anders bedraad en lopen vast of iets kost alle concentratie.
Dit kan zelfs zorgen voor een al dan niet tijdelijk verlies van vaardigheden. Als je steeds onder druk staat, dan gaat er iets uitvallen.
Bijvoorbeeld het moeten maskeren van het autisme. Vele mensen doen dit uit zichzelf, maar soms krijgen ze ook expliciet de opdracht dat ze zich zo en zo moeten opstellen.
Soms is het juist niet duidelijk wat de omgeving van hen verwacht, maar worden er wel op veroordeeld als hun autisme zichtbaar is. Bijvoorbeeld als ze veelvuldig praten over hun fascinaties. Terwijl ze niet eens wisten dat het voor anderen een probleem is!
Waar onderzoekers, hulpverleners en opvoeders het vandaan halen om zo diep in te grijpen in ons belevingswereld, de enige plek waar autistische mensen echt vrij zijn, daar kan ik niet bij. Het begrip en inzicht zijn nihil. Blijf er dan ook vanaf. Ga niet ingrijpen in iets wat je niet begrijpt!
We (autistische mensen) hebben steun nodig, geen mindcontrol.
Bij mij heeft het ongewenst ingrijpen in mijn belevingswereld juist geleid tot trauma’s. Dat gezonde specifieke interesses veranderden in een ongezonde behoefte aan controle.
Wat zijn specifieke interesses dan echt?
Voor mij zijn ze een bron van blijdschap, inspiratie, vervulling. Het maakt deel uit van wie ik ben. Ze zijn juist helemaal niet beperkt of beperkend, ze geven veel vrijheid en rijkdom, los van de omstandigheden.
Ik kan er met hart en ziel aan werken.
Wat het onderscheid van gewone interesses is dat ik er echt in kan duiken, me erin kan verdiepen. Daardoor heb ik veel kennis over bijvoorbeeld opvoeding en kinderverzorging, ontwikkelingspsychologie, katten, schrijven.
Zonder specifieke interesse zou het me niet zijn gelukt om een boek te schrijven of al zolang een blog te onderhouden. Ik kan nogal een opgever zijn. Drie opleidingen niet kunnen voltooien. De eerste werd weliswaar van hogerhand afgebroken, maar de andere twee ben ik zelf mee gestopt.
Met een specifieke interesse heb je voor jaren ‘werk’. Ik zet het tussen aanhalingstekens, omdat het niet voelt als werk, maar als een passie. Sommigen hebben er wel hun beroep van kunnen maken. Je kunt je leven lang je wijden aan een specifieke interesse. Niet gek dat heel wat autistische mensen hoogleraren of wetenschappers zijn. Zelf wordt ik blij als mensen hun interesses delen. Zelfs als het niet direct binnen mijn eigen interessegebied ligt, kan ik er veel van leren.
Zo heeft een eerdergenoemde vriend een fascinatie voor techniek en heeft me ook veel bijgebracht over dit onderwerp.
Ontwikkelingspsychologie heb ik me zelfs eigen gemaakt, doordat hij er veel mee bezig is. Het sluit bovendien naadloos aan op opvoeding en kinderverzorging.
Uit recent onderzoek blijkt nu ook dat specifieke interesses veel geluk en voldoening schenken, het leven de moeite waard waren.
Autistische mensen kunnen er uren per dag mee bezig zijn.
Specifieke interesse als motivatie
Opvoeders en hulpverleners kunnen dit als een probleem zien en het gaan indammen, zoals je ook schermtijd kunt indammen.
Maar waar uren hersenloos TV kijken inderdaad ten koste kan gaan van de ontwikkeling, geeft een specifieke interesse intrinsieke motivatie. Uit zichzelf gaan autistische men-sen ermee aan de slag.
Opvoeders en deskundigen denken dat het vele bezig zijn met een interesse het con-tact met de omgeving beperkt en dat het het goed is voor de sociale ontwikkeling om ‘tijdig’ in te grijpen. Maar daar worden autisten juist doodongelukkig van.
Wat is dan wel een goede benadering als een kind of jongere gefixeerd is op een bepaald onderwerp. Zolang het zijn dagelijks functioneren niet belemmert, laat hem in zijn waarde.
Later in dit artikel ga ik in op wat er nodig is als een interesse obsessief wordt.
Je kunt zijn specifieke interesse inzetten om nieuwe dingen te leren en het kan een jongere ook motiveren. Als hij een fascinatie heeft voor treinen, kan dat helpen bij het leren zelfstandig reizen.
Iemand die van paarden houdt, kan leren voor een dier te zorgen, verantwoordelijkheid te nemen en een band op te bouwen. En het contact met een dier kan een bruggetje zijn met contact naar andere mensen.
(Al hoeft dat niet noodzakelijk het doel te zijn, het komt een positief bijeffect zijn)
Een sterke interesse kan ook een motivatie op zich zijn om op zoek te gaan naar gelijkgestemden waarmee je je passie kunt delen.
De meesten autisten zijn niet goed in smalltalk en sommigen hebben er een uitgesproken hekel aan. Het moet ergens over gaan.
specifieke interesse als zelfzorg
Een fascinatie kan een baken van rust en/of troost zijn in deze chaotische stressvolle wereld.
Wanneer de omgeving hoge eisen aan je stelt, kunnen je passies je helpen om weer op te laden. Zo kun je het leven beter aan.
Tevens kunnen je interesses helpen om onderprikkeling te voorkomen.
Kan een specifieke interesse ook schadelijk zijn?
Als puber en jongvolwassene vond ik dat zolang ik een ander geen schade berokkende en niet lastigviel, dat het prima was om een fascinatie voor iemand te hebben. Nu denk ik er iets anders over. Voor mij ligt de grens of ik mijn specifieke interesse zelf in de hand kan houden.
Zolang dat het geval is, kun je prima een fascinatie hebben, ook voor een persoon. Neuro-typische mensen hebben immers ook idolen en worden ook verliefd.
Toen de band met mijn vader onder druk kwam te staan, was dat evengoed zeer traumatisch, terwijl ik voor hem geen dergelijke fascinatie had. Wel was ik erg op hem gericht, omdat ik weinig vrienden had met wie ik kon delen wat me bezighield. Hetzelfde geldt toen mijn begeleiding plotseling werd stopgezet. Een van de redenen die werd gegeven was dat ik te zeer aan mijn begeleidster gehecht zou zijn, dat er teveel ‘vriendinnencontact’ was.
Wanneer de begeleiding zou zijn afgebouwd of afgerond wanneer ik eraan toe was, dat had ik er geen emotioneel trauma van opgelopen.
De gehechtheid naar mijn begeleidster had bij mij juist een oorsprong in hechtings-problemen, die voortkwamen uit een eerder verlies van vriendschappen en mensen die ik vertrouwde.
Ik klampte me vast aan iedereen die aardig tegen me was, die me steunde en bij kon dragen aan mijn ontwikkeling.
Als er geen vrienden in mijn leven waren gekomen die me steunden en bij wie ik mijn verhaal kwijt kon en mezelf kon zijn, waar was ik dan geweest? Waar had ik het dan moeten zoeken?
Gelukkig waren die er wel. Zij boden perspectieven. Zij steunden me, om wie ik was en niet vanwege wat ik terug gaf.
Iets anders dat me heeft geholpen mijn verstand te bewaren waren schrijven en (het luisteren van) muziek. Muziek kon echt een klankbord zijn. Hoeveel herkenning ik kon vinden. Dat er men-sen waren die mijn taal spraken, die woorden gaven aan mijn gevoelens en ervaringen.
Tot een jaar geleden kon ik mijn welzijn laten afhangen van een bepaald persoon. Pas na mijn dertigste heb ik daar mee kunnen breken.
Hoe ga je om met obsessie?
Wat is dan wel de juiste benadering als een specifieke interesse onbeheersbaar wordt? Daar heb ik geen pasklaar antwoord op. Erken de interesse en respecteer de persoon. Je kunt wel het helpen in juiste banen te leiden.
Trap alleen op de rem als de jongere lijdt onder zijn of haar preoccupatie of zich er niet los van kan maken. Biedt een alternatief aan of een andere manier om ermee bezig te zijn, die net zo waardevol is voor de persoon.
Bied een luisterend oor en ga open in gesprek. Luister goed naar de beweegredenen, want die kunnen helpen een gezondere weg in te slaan. Soms heeft de autistische per-soon zelf niet door dat hij aan het afglijden is.
Benoem wat je ziet gebeuren, zonder waardeoordeel.
Als je dit zelf niet kunt bieden, zoek passende (professionele) hulp. Iemand in wie je vertrouwen hebt.
Let op: de intentie moet dus niet zijn om interesses af te leren of te onderdrukken, maar er gezond mee leren omgaan!
Ook een lichamelijke activiteit zoals sporten, wandelen of zwemmen kan helpen om even uit het hoofd te komen.
Hoe de band met mijn verstel hersteld is, lees je in mijn boek
Afwijkend en toch zo gewoon.
Wil je sparren over dit onderwerp of heb je een vraag over de situatie van je kind? Mail gerust.
info@afwijkend-en-toch-zo-gewoon.nl
Lees ook:
neuroelfje.nl/neurodiversiteit/autisme/autisme-en-speciale-interesses/
www.autisme.nl/2018/03/20/speciale-interesses-brengen-vooral-geluk/
Geef een reactie