Autistische meltdowns of shutdowns zijn steeds bekender. Een meltdown wordt helaas soms verward met agressie, terwijl er gewoon kortsluiting ontstaat. Het brein kan de input niet meer verwerken.
Spijtig genoeg wordt het soms benaderd als een woedeaanval of machtsstrijd, terwijl de jongere er op dat moment weinig aan kan doen.
Soms loopt de stress zo hoog op, dat de autistische persoon zichzelf niet meer tot rust kan krijgen. Zijn koppie zit vol, er kan geen informatie meer bij. Hem op zijn gedrag wijzen is alleen maar nog meer input.
Grenzen aangeven kan wel, maar alleen als het echt moet, voor de veiligheid.

Bij een Shutdown keert iemand helemaal in zichzelf. Hij raakt in een Freeze-modus, waar hij zelf geen grip op heeft. Het is te herkennen aan bijvoorbeeld staren, niet meer in staat zijn om te handelen. Net als bij een meltdown kunnen huilbuien voorkomen.

Jongen met koptelefoon op. Photo by Alireza Attari on Unsplash

1) Kortstondig de regie overnemen

Wat kan helpen is om kortstondig, lees kortstondig de regie over te nemen.
Als hij niet meer in staat is om te zeggen wat hij nodig heeft. Onbegrip kan soms ook zorgen dat hij niet meer kan zeggen wat hij nodig heeft, waardoor hij op slot gaat.
Let erop dat je niet over zijn grenzen gaat, anders versterkt dit de stress juist.
Het gaat er om dat de hersenen even rust krijgen, niet dat er nog meer mentale druk bij komt.
Als je hem vraagt of hij iets wil drinken, zal hij misschien nee zeggen of niet antwoorden. Zet je een kop thee voor hem neer, dan zal hij dat waarschijnlijk dankbaar aannemen.
Bij mij werkt een kop thee als een manier om te ontspannen.

Een paar weken geleden ging ik in de foetushouding op de bank liggen. Mijn goede vriend Vardhan die dekte me toen toe en stopte mijn knuffelpiemel bij me 😉 Dat voelde ontzettend lief en ik kon me ontspannen.

Andere manieren om te ontspannen zijn bijvoorbeeld

  • Mediteren
  • Televisie kijken
  • Muziek luisteren
  • Iets creatiefs doen, zoals tekenen, bouwen of boetseren
  • Lichaamsbeweging

Foto: Kind is geconcentreerd bezig met nagebouwde Kermis. Photo by Jerry Wang on Unsplash

Wat helpt hangt af van het kind en van de situatie.
Als het kind uitgeput is na een meltdown of shutdown, dan is niets doen of een rustige activiteit een goed idee. Als het kind zijn energie en spanning moet ontladen, dan is wandelen of sporten een goede uitlaatklep.

Zorg dat je je kind goed kent, zodat je ook weet wat helpt om te ontspannen. Dat kan goed van pas komen tijdens crisismomenten.
Achteraf kun je samen praten over waarom het hem teveel werd. Wat kun je de volgende keer doen om dit te voorkomen?
Sommige ouders, verzorgers en hulpverleners willen permanent het leven van de autistische persoon regelen. Dat is (in de meeste gevallen) niet gewenst en ook niet nodig.

2) Zeg wat je doet en doe wat je zegt.

Wees betrouwbaar. Niemand kan alles alleen. Dus als de mensen van wie hij iets nodig heeft, hun woord niet houden of op de lange baan schuiven, dan kan hij niet goed functioneren.
Soms lukt het niet om binnen het tijdslot iets gedaan te krijgen. Wees daar eerlijk over en leg ook uit waarom. Zeg ook vooral wanneer het dan wel gedaan is.
Spreek van te voren een tijd af die haalbaar is. Dat de timing klopt is belangrijker dan exactheid.
Bijvoorbeeld: “De presentatie loopt af tussen 21:30 en 22:00 uur.”

Lieg nooit tegen een autistisch persoon, zeker niet zwart op wit. Het beschadigt het vertrouwen en brengt verwarring teweeg. Wat niet weet, wat niet deert, gaat niet op. De ‘pakkans’ is te groot. Al lijken autisten goed van vertrouwen, ze merken het toch als iemand liegt of draait. Ze voelen dat er iets niet klopt en zullen vroeg of laat achterhalen hoe het zit.

3) Stel je juiste vragen:

Mijn goede vriend vraagt vaak: Wat is het ergste wat er kan gebeuren?
Dat zet me weer met beide benen op de grond. Het helpt de situatie in perspectief te zien.
Er is wel een verschil tussen relativeren en bagatelliseren. Met relativeren help je iemand om zelf de dingen in perspectief te zien.
Bijvoorbeeld een onvoldoende of een vervelende opmerking van iemand.
Bij bagatelliseren neem je iemand niet serieus. Er is geen ruimte om te denken wat hij denkt en te voelen wat hij voelt.
Als dat te vaak gebeurt stopt hij met delen wat er in hem omgaat.
Wat heb je nodig? Vraag hem wat hij wil of nodig heeft en neem dat serieus, al vindt jij het niet nodig. Dit geldt ook als het om een jong kind gaat.
Zelfs een kind dat (nog) niet kan praten, geeft op andere manieren aan wat hij wil of nodig heeft. Hij pakt bijvoorbeeld je hand en wil je meenemen. Hij communiceert met lichaamstaal.

4) Helpen prioriteiten te stellen om meltdowns en shut-downs te voorkomen.

In plaats van waslijsten met taken, drie taken op een dag die je echt vooruit helpen. Niet dat je die dag niks anders meer mag doen, maar de focus ligt op de prioriteiten.
Soms lijken alle taken even urgent. Afspraken, huiswerk, het huishouden, zijn ont-wikkelingsdoelen. Als hij vast loopt in zijn hoofd, vraag dan af of dit allemaal echt nu moet gebeuren.
Geef je kind mee: Het is mooi om het beste uit jezelf te halen, maar de wereld vergaat niet als je iets laat liggen. Sommige taken kunnen wachten of zelfs geschrapt worden, zoals sociale ‘verplichtingen’.
In Multitasken is bijna niemand goed, autisten al helemaal niet. Leer dus om eerst het ene te doen en dan het andere. Plan ook vrije tijd in.
Weet hij niet met welke taak hij moet beginnen. Stel een taak voor waarvan je zeker weet dat het hem goed afgaat. Dat geeft het gevoel dat het op rolletjes loopt.

5) Hoe voel je je achteraf?

Het kan de autistische persoon helpen om zich voor te stellen hoe het voelt als hij de taak heeft weggewerkt. Bijvoorbeeld meer tevreden met zichzelf.
Helpen overzicht scheppen ligt in de lijn daarmee. Autistische mensen hebben vaak moeite met plannen en overzicht, vooral als het gaat om nieuwe dingen leren. Of als er een keten van afhankelijkheid is. Dat de ene taak pas kan gebeuren als de andere is gedaan. Het wordt dan een soort loop. Voor sommige taken ben je ook afhankelijk van hulp van buitenaf.
Bijvoorbeeld om vrienden te kunnen bezoeken, moest ik eerst zelfstandig leren reizen. Om zelfstandig te leren reizen moest er een coach komen. Om een coach te kunnen betalen moest er eerst persoons gebonden budget komen. Het duurde wel een jaar voordat dit rond was.

6) Zorg voor voldoende eten, drinken en slaap.

Hoe je slaapt heeft natuurlijk invloed op je humeur, je functioneren en wat je aankan. Op schooldagen dus liever geen schermpjes s avonds laat.
Soms moet er voedsel en water in dat lichaam. Als hij moe en slap is, kan het zijn dat hij honger heeft.
Sommige autistische mensen voelen honger en dorst niet goed. Of als ze dat wel voelen, kunnen ze dat misschien moeilijk zeggen.
Door een intensieve dag moeten ze misschien meer of eerder eten dan anders. Dat wordt niet altijd goed begrepen.
Een bord (warm) eten en een glas water, thee of sap kan wonderen doen.

Tijdens of na een shutdown kan een Siësta helpen om weer tot zichzelf te komen.

7) Avontuur en afwisseling

Hoewel bekend is dat autistische mensen nood hebben aan structuur, betekent dit niet dat elke dag er precies hetzelfde uit moet zien. Dat kan zelf geestdodend zijn.
Het scherpe brein moet uitgedaagd worden.
Het kan helpen om het vertrouwde te combineren met wat nieuws. Zoals mijn begeleidster Liesbeth het mij zelfstandig leren reizen combineerde met ergens een croissant eten en warme chocolademelk drinken. Het moment van ontspanning was onderdeel van het leerproces.
Houd rekening met het belangstellingsgebied van je kind. Iemands die niets heeft met voetbal, doe je geen plezier met naar een wedstrijd gaan.
Iemand die dol is op tropische vissen, kun je echter wel enthousiasmeren voor een middagje Seaworld.

Bonus: Groei

Tot slot nog een bonus. Groei is onze natuurlijke manier van zijn. Wat niet kan groeien, sterft af.
Een goudvis in een kom zal nooit groot worden. De buitenkant blijft klein. De organen, dus de binnenkant groeit door. Die komen in de verdrukking, waardoor de goudvis sterft, als die al niet sterft door vervuiling en zuurstofgebrek.
We willen bijdragen. Ieder op z’n eigen manier.
Ook degenen die niets hebben met andere mensen, hebben misschien wel wat met de natuur, met huisdieren of wilde dieren en willen daar iets voor betekenen.

In de basis is het simpel om een autistisch iemand te helpen, wat niet betekent dat het makkelijk is.
Disclaimer: Wat bij mij werkt, hoeft niet bij iedereen te werken. Leer je kind goed kennen. Bespreek op een moment dat hij rustig is wat voor hem helpt en wat niet.

In Afwijkend en toch zo gewoon lees je meer inspiratie over wat helpt om een opgroeiend kind en puber, ik in dit geval. Hoewel ieder kind en iedere puber verschillend is, geeft het toch een nieuw perspectief.

Ik heb een Kerstactie: Koop je het boek en laat je in 2023 nog een inhoudelijke review achter op Bol.com of online boekenwinkel, dan krijg je het geld terug. Dit geldt ook voor een negatieve review, mits het onderbouwd is. Heb je het boek al? Dan kun je het iemand cadeau doen! Een suggestie voor onder de Kerstboom.

Mail gerust als je vragen hebt over de persoonlijke situatie van je kind.

info@afwijkend-en-toch-zo-gewoon.nl