Een van de verdrietigste en eenzaamste momenten die ik me over mijn schooltijd kan herinneren is die keer dat ik in het taxibusje zat. Deze reed net achter een gewone bus. Achter in die bus zaten vier klasgenoten. Ze lachten en stoeiden met elkaar. Een buitenstaander kon zien dat ze het goed met elkaar konden vinden. Dat ik in de klas vaak plezier had met hen, deed niks af aan het eenzame gevoel.
Doordat ik aangewezen was op speciaal vervoer, kon ik geen vriendschappen opbouwen en onderhouden. Mijn ouders hadden geen auto. We woonden te ver weg.
Waarom zelfstandig leren reizen
Zelfstandig kunnen reizen met het openbaar vervoer is belangrijk voor jongeren. Het geeft vrijheid. Kunnen gaan en staan waar je wilt, vrienden kunnen bezoeken. Het hoort bij een gezonde ontwikkeling.
Als de jongere in kwestie autisme heeft of een andere spectrumdiagnose, dan is dit vaak niet eens een gespreksonderwerp. Alleen het idee al dat hij onbegeleid naar school zou gaan, daar denken we liever niet aan.
Newsflash, in de taxi is hij in feite ook onbegeleid. De chauffeur moet op de weg letten en er is doorgaans geen begeleider die meerijdt.
Jongeren zijn gedwongen in een ziekmakende en frustrerende omgeving te blijven. Vaak willen ze wel zelfstandig reizen, maar weten niet hoe ze dat bespreekbaar kunnen maken.
Als de taxi niet komt opdagen, kunnen ze in paniek raken, wat dan weer als reden gebruikt wordt dat ze niet zelfstandig kunnen reizen.
Op eigen houtje
Sommigen besluiten dat ze wel zelfstandig kunnen reizen en gaan noodgedwongen op eigen houtje met het openbaar vervoer, zonder enige oefening en ervaring. Waarmee de kans groter is dat er iets fout gaat, dan als ze eerst samen met een volwassene de route af kunnen leggen.
Vaak is er geen volwassene beschikbaar die vertrouwen in hen heeft.
Het kan natuurlijk ook goed gaan als een jongere het heft in eigen handen neemt.
“Ik vind het wel leuk in de bus”, hoorden klasgenoten die al met het openbaar vervoer gingen iemand uit de klas zeggen die voorheen met de taxi naar school ging en daar genoeg van had. Hij had besloten dat hij wel zelfstandig kon reizen.
Eigen keuze?
In mijn tweede jaar op het speciaal onderwijs had ik een juf die de leerlingen aanmoedigde om met het openbaar vervoer te reizen.
“Dan kun je lekker met de bus en hoef je niet meer met je billen in een taxi te gaan zitten.”
Het was vast lief bedoeld, maar ik voelde vooral een druk. Alsof ik tekortschoot. Het was blijkbaar mijn eigen keuze dat ik nog met de taxi naar school werd gebracht. Ik wilde echt wel zelfstandig leren reizen, maar durfde niet op eigen houtje.
Het voelde als een sprong in het diepe. Ik had geen ervaring met de route. (De taxi rijdt een andere route dan de gewone bus.) Het was op zich een aardige juf, die gesprekken had met haar leerlingen in plaats van alleen over hen. Ze maakte ook grapjes met hen.
Vragen, vragen
Zou ik het juiste perron kunnen vinden, zeker met overstappen? Wat als de bus niet kwam opdagen of als ik de overstap miste? Wat als ik per ongeluk in de verkeerde bus zou stappen?
Ik hoorde verhalen van klasgenoten dat bussen soms de halte voorbijreden als ze stonden te wachten, terwijl de bus bijna leeg was.
Oefenen
Om te leren zwemmen, krijgen kinderen zwemles. In mijn jeugd ging dat zelfs via school. Dat is helaas afgeschaft. Nu moeten ouders dit zelf regelen.
Leren fietsen kunnen sommige kinderen uit zichzelf. Mijn nichtje stapte met drie jaar op een fiets en fietste een stukje alsof ze nooit anders gedaan had. De meeste kinderen hebben echter oefening nodig, waarbij de ouders hen op weg helpen. Letterlijk.
Tegenwoordig is de informatievoorziening veel beter dan in mijn jeugd. Er zijn zelfs virtuele hulpmiddelen. Een smartphone bevat een navigatiesysteem.
Er bestaat zelfs een game waarbij jongeren in een virtuele omgeving kunnen oefenen met reizen met het openbaar vervoer. Ik heb er zelf geen ervaring mee, maar hoor er positieve verhalen over.
Voor ouders is het erg spannend, het idee dat hun kind met het soms chaotische openbaar vervoer gaat rijzen. Bedenkt dat het voor uw kind al spannend genoeg is. Als jij het niet ziet zitten, durft hij helemaal niet meer. Aanbieden om eerst samen de route af te leggen, is een goede manier om zijn zelfredzaamheid aan te moedigen.
Het chaotische kan overzichtelijk worden gemaakt. Door stap voor stap te oefenen, met een duidelijk plan en een duidelijke route.
Mijlpaal
Deze mijlpaal behalen kan positieve spanning, zelfvertrouwen en trots geven.
Vooral de eerste keer met het openbaar vervoer kan erg spannend zijn. Er is ook zoveel waar je op moet letten. Een kaartje kopen of inchecken. De juiste halte of perron vinden. Het kan voelen als een militaire missie.
Toen mijn begeleidster Liesbeth met me ging oefenen, ervoer ik dat het openbaar vervoer helemaal niet zo chaotisch en onveilig is als ik van te voren had gevreesd. Natuurlijk is het niet ideaal. Soms komt een bus te laat, soms mis je een overstap of valt er zelfs een bus of trein uit. Door te oefenen en ervaring op te doen, leerde ik ook dat onverwachte tegenslagen overkomelijk zijn. Dat je oplossingen kunt vinden.
Binnen vier maanden kon ik de taxi voorgoed uitzwaaien. Het heeft te maken met emoties leren regulieren. Het reizen op zich is niet zo ingewikkeld, als je het eenmaal gedaan hebt.
Positieve spiraal
Het zelfvertrouwen van kunnen reizen met het openbaar vervoer, werkte ook positief door op andere gebieden. Met meer zelfvertrouwen kon ik nieuwe situaties aangaan. Bijvoorbeeld alleen naar de supermarkt gaan, zonder dat iemand dit bewust met me heeft geoefend.
Maar omdat ik vaak samen met mijn vader (bij wie ik van mijn veertiende tot mijn twintigste woonde) boodschappen ging doen, had ik al de nodige ervaring opgedaan.
Lezing
PS: Op 4 april (wereldautismeweek) geef ik een lezing via Nederlandse Vereniging van Autisme.
Daarin neem ik je mee in mijn leerproces hoe ik zelfstandig heb leren reizen.
Hier kun je tickets bestellen.
Waarom wil je deze lezing niet missen?
- Een inspirerend en authentiek levensverhaal
- Praktische inzichten over autisme en zelfredzaamheid
- Handvatten voor ouders en professionals om kinderen beter te ondersteunen
- Ruimte voor vragen en interactie met Sarah zelf
Wil jij erbij zijn? Meld je dan aan via onderstaand formulier. We kijken ernaar uit om je te verwelkomen!
Belangrijke informatie
Datum: vrijdag 4 april
Tijd: van 19.30 tot 21.30 uur.
Locatie: Wijkcentrum Binnensteeds, Nieuwe Groenmarkt 20, 2011 TW Haarlem
Toegang: Gratis, we vragen een kleine donatie voor koffie/thee
Link om aan te melden: Sarah Morton – Autisme Steunpunt Zuid-Kennemerland
Hier lees je een Stappenplan om zelfstandig te leren reizen.
Wil je kind zelfstandig leren reizen en heeft hij behoefte aan begeleiding om stap voor stap vertrouwd te raken met het openbaar vervoer?
Neem dan (vrijblijvend) contact op: info@afwijkend-en-toch-zo-gewoon.nl
Geef een reactie